In België krijgen dagelijks ongeveer 30 mensen een hartstilstand buiten het ziekenhuis, thuis, op straat, op het werk of op het sportveld. Tijdens een hartaanval moet men onmiddellijk kunnen ingrijpen of de gevolgen zijn onomkeerbaar en het slachtoffer overlijdt. Snelle reanimatie (beademen en hartmassage) in combinatie met het gebruik van een Automatische Externe Defibrillator (AED) vergroot het overlevingspercentage aanzienlijk. De eerste 6 minuten na een hartstilstand zijn immers van vitaal belang, en deze korte tijdsspanne is dikwijls te kort vooraleer de hulpdiensten ter plaatse kunnen zijn.

Een AED is een apparaat waarmee een elektrische schok aan het hart kan worden toegediend, indien er sprake is van een levensbedreigende hartritmestoornis. Na het toedienen van deze schok, kan het hart weer zelf een hartritme krijgen. Door de automatische werking van de AED is het voor omstanders mogelijk snel en adequaat te reageren bij een plotselinge hartstilstand, nog voordat de ambulance ter plaatse is. Een AED zal nooit onnodig schokken. Een AED vervangt reanimatie niet, maar verhoogt de overlevingskansen van een slachtoffer.

De AED's die worden gebruikt in publieke ruimten zijn enkel de AED's categorie 1 (= men mag dus niet in staat zijn zelf beslissingen te nemen via een manuele modus).

De wetgeving omtrent het gebruik van AED's:

• Wet die het bedienen van automatische "externe" defibrillatoren toelaat - B.S. 12.06.2006

Het bijhorende Koninklijk Besluit:

• KB houdende de veiligheids- en andere voorwaarden inzake een automatische externe defibrillator gebruikt in het kader van reanimatie - 21.04.2007

Ter verduidelijking van de wetgeving en het koninklijk besluit werden voor gemeenten en leveranciers een omzendbrief opgemaakt:

• Omzendbrief gemeenten - 07.09.2007: Richtlijnen over plaatsing en introductie van AED's op publieke plaatsen
• Omzendbrief leveranciers - 07.09.2007

• Brochure 'Is uw gemeente al hartveilig?
  een brochure opgemaakt door het Rode Kruis voor gemeenten om ook een hartveilige gemeente te worden
• Brochure 'Is uw sportclub al hartveilig?'  
  een brochure opgemaakt door het Rode Kruis voor sportclubs om ook een hartveilige sportclub te worden
• www.hartveilig.be 
  Website van het Rode Kruis, met vermelding van gemeenten, organisaties, scholen, sportclubs en bedrijven die een AED hebben, een stappenplan, antwoord op de meest gestelde vragen omtrent het gebruik en het hoe en wat van AED, opleidingen
• Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, veiligheid van de voedselketen en leefmilieu
  T 02/524.71.11 - Contactpersoon AED: Serge Cornet - T 02/524.96.40.
• http://www.hartstichting.nl/hart_en_vaten/hartstilstand_en_reanimatie/aed_inleiding/ 
  Nederlandse hartstichting die het gebruik van AED stimuleert

Op de website van het rode Kruis vind je een overzicht van alle gemeenten die een AED hebben geplaatst, waar ze ze hebben geplaatst en wat hun doelstellingen zijn.

De term semi-automatische defibrillator komt niet voor in het koninklijk besluit, noch in de uitvoeringsbesluiten. Wil dit zeggen dat deze toestellen dus niet onder deze wetgeving vallen?

Neen, semi-automatische toestellen vallen net zoals de volautomatische toestellen onder deze wetgeving. Bij semi-automatische toestellen dient men tijdens de procedure nog 1 keer op de knop te duwen vooraleer er effectief een schock wordt uitgevoerd, maar ook dit verloopt verder volledig automatisch net zoals bij de volautomatische toestellen.

Kiest men best voor een semi-automatisch toestel of voor een volautomatische AED?

Dit hangt af van de manier waarop je dit benadert. Er is geen keuze te maken tussen al dan niet het beste toestel te kopen.

Nadeel van de volautomatische: eens de procedure gestart is, wordt de schock automatisch uitgevoerd, ook wanneer bijvoorbeeld plots een ouder zich op zijn kind stort. Anderzijds wordt gezegd dat deze shock via de elektroden vooral naar het bedoelde lichaam wordt afgeleid, en dat de persoon voor wie het niet bedoeld was, hiervan geen schadelijke gevolgen ondervindt.

Wat de semi-automatische toestellen betreft, is het nadeel dat wanneer de persoon die het toestel moet bedienen, zich niet volledig zeker voelt, er dus een drempel ontstaat wanneer hij de shock-drukknop moet indrukken.

Zijn er specifieke eisen wanneer men een AED op een publieke plaats zet?

In de uitvoeringsbesluiten staat beschreven waaraan je moet voldoen vooraleer je een AED op een publieke plaats zet.

• standaardformulier bezorgen aan directoraat-generaal basisgezondheidszorg en crisisbeheer (bijgevoegd bij de uitvoeringsbesluiten - zie boven)
• de AED wordt in een verzegelde kast geplaatst die geschikt is voor de opslag van zowel een toestel als de batterij als de elektroden, en dit overeenkomstig de aanwijzigingen van de fabrikant. Indien het toestel in een draagtas zit (binnenin de kast) moeten dezelfde gegevens zichtbaar zijn als bij de kast.
• de kast is voorzien op een duidelijk zichtbare plaats van het groene AED-pictogram (voorbeeld terug te vinden in de uitvoeringsbesluiten)
• de kast bevat een geheugensteun in A4-formaat zoals voorzien door directoraat-generaal
• vermelding van vereiste gegevens op de kast (zie uitvoeringsbesluiten)
• de instellingen van de AED voldoen aan de ERC-guidelines, gepubliceerd in oktober 2005

Is een verzegelde kast voor opslag AED verplicht?

Een verzegelde kast is verplicht overal waar de AED op een publieke plaats wordt voorzien. Ook wanneer een draagtas gebruikt wordt, moet deze draagtas in een verzegelde kast zitten. Deze draagtas moet bovendien ook aan dezelfde voorwaarden voldoen als de kast wat betreft pictogram, geheugensteun, gegevens.

Wat wordt bedoeld in het besluit met een publieke plaats?

Alle gemeentelijke gebouwen en domeinen worden beschouwd als een publieke plaats. Indien een gemeentebestuur een AED wenst te voorzien in een gemeentelijke overdekt zwembad of een sporthal, dan moet aan de bepalingen van het besluit worden voldaan.

Dit geldt ook indien de AED wordt geplaatst in het redderslokaal of een EHBO-lokaal, zelfs wanneer dit in principe niet toegankelijk is voor het publiek. Het gaat hier dus niet zozeer over de plaatsbepaling zelf, maar wel om wie de toestellen zal bedienen, nl. de niet-medici hulpverleners, redders etc…

Wat met toestellen die voldoen aan de ERC guidelines 2000, en dus nog niet aan de ERC guidelines 2005?

Sinds 31 december 2008 moeten de toestellen aangepast zijn aan de ERC guidelines 2005.

Is er een wettelijke verplichting voor de controle van de toestellen?

Ja, de wetgever vereist een maandelijkse controle van de staat van het toestel door de eigenaar en in het bijzonder of er alarmboodschappen zijn met betrekking tot de batterij alsook de aanwezigheid van een intact elektrodenpaar. Deze controle moet zeker ook gebeuren na het gebruik van de AED.

Alle toestellen zijn uitgerust met zelftestprogramma's voor batterij, sommigen ook voor electroden en condensator. De eigenaar dient dus te controleren wat het resultaat is van de zelftest.

Zijn er voorwaarden voor het pictogram van de AED?

De hoogte voor het pictogram is minimaal 10 cm en de RAL-kleur voor het pictogram is 6032. De meeste bedrijven verkopen deze pictogrammen bij hun toestel.

Kan een nat slachtoffer gedefibrilleerd worden?

In geval van een natte omgeving (zwembad, drenkeling etc.) moet u de borst van het slachtoffer eerst afdrogen alvorens de elektroden op de borst te plakken. Daarnaast is het belangrijk dat niemand (inclusief uzelf) het slachtoffer aanraakt tijdens de defibrillatie.

In dit onderdeel krijg je een zicht op de technische vereisten van de AED, informatie omtrent opleidingen AED, de criteria waar u rekening moet mee houden bij aankoop van een AED en de verkoop van AED in België.

Technische vereisten AED

De wetgeving geeft bijzonder weinig technische vereisten voor de AED toestellen die op de publieke plaatsen mogen gebruikt worden.

Er wordt wel een onderscheid gemaakt tussen toestellen categorie 1 en categorie 2:

• "AED categorie 1": een automatische externe defibrillator die niet toelaat om te schakelen naar een manuele modus en aldus zelfstandig een elektrische schok toe te dienen, en die niet over een scherm beschikt om het hartritme te volgen;
• "AED categorie 2": automatische externe defi-brillator die toelaat om te schakelen naar een manuele modus en aldus zelfstandig een elektrische schok toe te dienen of die over een scherm beschikt om het hartritme te volgen;

De AED's die worden gebruikt in publieke ruimten zijn enkel de AED's categorie 1 (= men mag dus niet in staat zijn zelf beslissingen te nemen via een manuele modus).

Opleiding AED

Sinds het Koninklijk Besluit van 18 mei 2007 is het niet-opgeleiden toegelaten om een AED te gebruiken, maar uiteraard is een opleiding steeds aangeraden om efficiënt gebruik van dit toestel te verhogen. De situatie waarin men zich bevindt wanneer dit toestel moet gebruikt worden, is immers altijd stresserend en paniekerig. Wanneer men zich vertrouwd voelt met de AED, is de kans op succesvol gebruik nog groter.

De Vlaamse Reddingscentrale en het Rode Kruis voorzien opleidingen voor het gebruik van de AED (al dan niet gecombineerd met Basic Life Support).

Het Rode Kruis voorziet naast opleidingen voor het brede publiek eveneens psychologische bijstand aan de persoon die een schok heeft toegediend.

Wat betreft de opleiding voor redders en de reddersbijscholingen:

- Opleiding Hoger Redder: het gebruik van de AED is opgenomen in de opleiding sinds 2007

- Jaarlijkse reddersbijscholingen: het gebruik van de AED is een onderdeel van basispakket voor de bijscholingen

Criteria

Na een vergelijking van de verschillende AED's die er op de markt zijn, zien we dat er enkele belangrijke criteria zijn waar men rekening moet mee houden bij aankoop van een AED:

Indien uw dienst dus van plan is om dergelijke toestellen aan te kopen, kunt u best bovenstaande criteria opnemen in uw bestek. Indien u deze items opneemt, kunt u een vrij goede vergelijking maken van de toestellen die op de markt zijn. 

Verkoop van AED in België

Hieronder vindt u een overzicht van de bedrijven die AED's verkopen in België en de soorten AED die zij verkopen:

Verkoopt uw bedrijf ook AED's in België en wenst u in deze lijst te worden opgenomen, stuur dan een mail naar lien.vanbelle@isbvzw.be met uw gegevens.